Grote Kerk centraal in laatste uitgave Hasselt Historiael

De derde uitgave dit jaar van Hasselt Historiael is gereed. Daarin staat de Grote Kerk centraal dit nummer. Het blad is een uitgave van de Historische Vereniging Hasselt.

De kerk staat altijd in het midden. Geografisch – het godshuis was lange tijd, in ieder geval tot de start van de vinex-wijken, letterlijk het middelpunt van een stad, van een dorp. Als je in de verte een kerktoren ziet, hoef je alleen maar daar naartoe te lopen om in het centrum uit te komen. De kerk was en is ook het hart van de religieuze, filosofische en soms politieke macht. Wat de lokale gemeenschap dacht en deed, werd bepaald onder de klokkentoren. Hoog tijd om eens wat meer aandacht te besteden aan de Grote Kerk in Hasselt, in diverse rollen. Allereerst staat in deze Historiael een uitgebreid verhaal over de bouw-, verbouw- en herbouwgeschiedenis van de St. Stefanuskerk. Om het in architectuurtaal samen te vatten: het begon als een romaanse zaalkerk met halfronde absis.

Daarna werd het een pseudobasiliek met een transept, mogelijk in fasen gebouwd in de 13^e en 14^e eeuw, op en om de funderingen van de eerste kerk. Maar in het midden van de 15+ eeuw vond men deze kerk niet representatief genoeg voor de economische welstand waarop de stad toen kon bogen. Het gebouw werd voor een groot deel afgebroken en vervangen door de huidige, veel hogere en bredere kerk: een hallenkerk met forse ingebouwde toren. Er valt nog veel meer over te vertellen, ook in gewone mensentaal. Uiteindelijk belanden we bij de kern van het verhaal: waar was de architectuur van de middeleeuwse bouwmeesters op gebaseerd? Welke verhoudingen pasten ze toe en waarom?

Het artikel over de begraafplaats in het Van Stolkspark begint in dezelfde kerk. Tot begin 19^e eeuw werden de rijke Hasselters in de kerk begraven. Een chique plek, maar met een groot nadeel: in het gebouw hing soms dagenlang een enorme lijkenlucht. Toen de overheid verbood om nog langer binnenshuis te begraven, moest ook Hasselt op zoek naar een begraafplaats buiten. De stadswal bij bolwerk het Houten Wambuis (bij de Enkpoort) bood de oplossing. Die was namelijk niet meer nodig voor militaire doeleinden. Daar, op de oude wal, kwam de gemeentelijke begraafplaats.

En ten slotte een verhaal van direct ónder de St. Stefanuskerk, over Nieuwstraat 1 en Markt 4. De huidige panden zijn gerelateerd aan de families Galenkamp en Weinreich – van oudsher hannekemaaiers, maar later succesvol als middenstanders. Aan hun geschiedenis valt af te lezen hoe inventief Hasselters vaak moesten zijn om een boterham te verdienen.